Mapa powstań
Interaktywna mapa powstań i plebiscytu
Opowieści
Historie bitew, oddziałów, postaci
Ludzie
Najważniejsze postacie tamtych czasów
Droga Śląska do Polski
Historia powstań i plebiscytu
I Powstanie Śląskie
Przyczyny
Niemcy utrudniali polską działalność narodową i polityczną, aresztowania polskich działaczy, zwolnienia z pracy, represje, zawieszenie praw obywatelskich, terror, trudności zaopatrzeniowe i ekonomiczne, masakra robotników w Mysłowicach (15 VIII 1919)
Czas trwania
16.08 – 24.08. 1919
Zasięg
powiaty katowicki, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, tarnogórski oraz część raciborskiego i strzeleckiego.
Siły
23 tys. słabo uzbrojonych powstańców z Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska przeciwko 35 – 70 tys. policji regularnych żołnierzy Grenschutzu, i wojska.
Skutki
Z powodu niedostatków broni, a zwłaszcza amunicji oraz braku koordynacji poszczególnych oddziałów powstanie zostało przegrane. Niemcy wykonali ok. 2000 wyroków śmierci za udział w powstaniu. Ze śląska wyemigrowało ok. 9 tys. powstańców z rodzinami (ok 22 tys. osób). Powstały obozy dla uchodźców m.in.: w Sosnowcu, Grodźcu, Szczakowej, Oświęcimiu, Jaworznie, Zawierciu. Od 23 sierpnia 1919 r. Pod naciskiem aliantów władze niemieckie 1 października 1919 r. ogłosiły amnestię. Powstańcy mogli wrócić do swoich domów.
II Powstanie Śląskie
Przyczyny
Wzrost napięcia polsko-niemieckiego, plotki o zdobyciu Warszawy przez bolszewików, pogorszenie sytuacji ekonomicznej, liczne napady niemieckich bojówek na Polaków, polskie wiece i lokale komitetów plebiscytowych, brutalne morderstwo polskiego lekarza Andrzeja Mielęckiego (17 VIII 1920r.)
Czas trwania
19-25.08.1920r.
Zasięg
powiaty: bytomski, toszecko-gliwicki, katowicki, lubliniecki, pszczyński, raciborski, rybnicki, tarnogórski i zabrski.
Siły
ok. 40 tys. powstańców z Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska przeciwko 60 tys. policjantów SiPo, bojowników Freikorpsu i Selbstschutzu.
Skutki
Powstańcy opanowali większość obszaru, na którym ogłoszono powstanie. Na polecenie Aliantów rozwiązano niemiecką policję SiPo i powołanie w jej miejsce dwunarodowej APO, w której Polacy stanowili połowę funkcjonariuszy. Ponadto alianci nakazali rozwiązanie Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i powołanie w jej miejsce Centrali Wychowania Fizycznego. Znaczna poprawa możliwości prowadzenia przedplebiscytowej akcji propagandowej.
III Powstanie Śląskie
Przyczyny
przegrany przez Polskę plebiscyt 20 III 1921 r, alianckie plany przyznania Polsce tylko dwóch powiatów: pszczyńskiego i rybnickiego i fragmentów katowickiego.
Czas trwania
3.05 – 5.07. 1921
Zasięg
powiaty: bytomski, toszecko-gliwicki, katowicki, kluczborski, kozielski, lubliniecki, oleski, opolski, prudnicki, pszczyński, raciborski, rybnicki, toszecki, tarnogórski, strzelecki i zabrski.
Siły
60 tys. powstańców w tym 2 tys. ochotników z Polski, głównie oficerów przeciwko 70- 90 tys. bojowników Freikorpsu i Selbstschutzu oraz oddziałów złożonych z policjantów i ochotników tzw. Orgesche.
Skutki
Powstańcy opanowali większość terytorium zakreślonego tzw. Linią Korfantego. Stoczono trzy duże bitwy: o Górę Świętej Anny, Kędzierzyn i pod Olzą, oraz szereg mniejszych bitew w Gogolinie, Obrowcu, Zdzieszowicach, Raszowej, pod Kamieniem, Zębowicami, Chudobą, Olesnem, Praszką i w wielu innych miejscach. W efekcie polska zamiast 1/6 otrzymała 1/3 spornego terytorium i 48 zamiast 20 proc. ludności rejencji opolskiej. Polsce przypadło 50 proc. zakładów hutniczych i 76 proc. kopalń węgla.
Naukowcy o powstaniach
